Borba španskog naroda je postala borba i našeg naroda; praćena je s velikim interesom, angažovano, s aktivnom pomoći i neposrednim učešćem u ratu. Poslije španskog rata, organizovana je pomoć našim borcima u francuskim logorima i zatvorima i sprovedena je akcija za dozvolu njihovog povratka u zemlju (…)Veliki dio dobrovoljaca iz BiH nije došao direktno iz Jugoslavije, već iz inostranstva, gdje su živjeli i radili kao ekonomska emigracija ili su bili na privremenom radu. To su, uglavnom, naši radnici iz zapadne Bosne i Hercegovine, a bili su najbrojniji u Francuskoj i Belgiji. Tamo su mnogi bili organizovani u revolucionarnim sindikatima.
Veoma je teško ustanoviti koliko je dobrovoljaca iz BiH i posebno iz Sarajeva bilo u španskom ratu. Naši dobrovoljci u Španiji nisu registrovani prema pokrajinama kapitalističke Jugoslavije, a veoma često ni prema nacionalnosti. Oni su u Španiji bili najčešće registrovani kao Jugosloveni. U početku su naši dobrovoljci bili u jedinicama drugih nacionalnosti, a kasnije velika većina njih bila je koncentrisana u jugoslovenske jedinice, ili zajedno s pripadnicima drugih balkanskih naroda ili s Česima i Slovacima. Jedan mali dio ekonomskih emigranata ostao je u jedinicama zemlje iz koje su došli. Najviše naših boraca bilo je u 129. internacionalnoj brigadi, u bataljonu »Đuro Đaković«, zatim zajedno s Česima i Slovacima u bataljonima »Georgi Dimitrov« i »Tomaš Masarik«,
(Masaryk) i u bataljonu »Divizionario« pri 45. diviziji, te u artiljerijskim baterijama »Stjepan Radić«, »Petko Miletić«, »Karl Libkneht« (Liebknecht), »Vasil Kolarov« i »Roza Luksemburg« (Rosa Luxemburg). Zatim su bili u 14. partizanskom korpusu, u avijaciji, ratnoj floti i sanitetu. Znatan broj naših ljudi bio je u glavnom štabu u
službama internacionalnih brigada, a bili su i instruktori i savjetnici u španskim jedinicama. Borili su se na svim frontovima Španije od početka rata do posljednjih odbrambenih borbi kojima su štitili povlačenje iz Španije.
Iz rekonstruisanog spiska i postojeće dokumentacije može se preciznije ustanoviti samo za oko 150 dobrovoljaca da su iz BiH, međutim, njih je moralo biti bar dva puta više. Za sada se moglo ustanoviti samo za 22 dobrovoljca da su iz Sarajeva, uzimajući u obzir one koji su se rodili u Sarajevu ili su živjeli i radili duže vrijeme u Sarajevu. Među ovim dosad registrovanim Sarajlijama, koji su u Španiju došli preko Zagreba, Beograda, Splita.
Praga, SSSR-a ili iz Francuske, nalaze se sljedeći dobrovoljci:
Živio i radio u Sarajevu, zatim u Zagrebu. Otišao na rad u Francusku
1936. i otuda došao u Španiju u novembru 1937. godine.
2. ABINUN ALBERT, student, rođen 1913. u Sarajevu. Član
KPJ od 1935. godine. U Španiju došao iz Jugoslavije u februaru
1937. godine. Borio se u bataljonu »Đuro Daković«, 129. internacionalna
brigada. Bio zarobljen i 1944. godine otpremljen u Afriku,
gdje se priključio narodnooslobodilačkoj vojsci.
3. ALBAHARI SALAMON MONEK, službenik, rođen 1915. godine
u Sarajevu. Od 1927. živio u Zagrebu. Član KPJ od 1934. godine.
Bio zatvaran i prognan u Sarajevo. U španiju došao iz Jugoslavije u januaru 1938. i borio se u bataljonu »Đuro Đaković«. Poginuo u NOR-u~1942. godine.
4. ALTARAC ISAK, radnik, roden 1910. u Sarajevu. Od 1936.
živio i radio u Baranji. U Španiju došao iz Jugoslavije u ljeto 1937.
godine. Poginuo 1941. godine.
5. BABIĆ MILORAD, radnik, roden 1913. u Sarajevu. Bio na
radu u Francuskoj, odakle je došao u Španiju 1937. godine. Poginuo
1938. na aragonskom frontu.
6 BARUH JAKOB, novinar, roden 1914. godine u Sarajevu.
Do odlaska u Španiju živio i radio u Beogradu. U Španiji primljen
u Partiju, došao juna 1937. godine. Borio se u protivtenkovskoj
bateriji 13. internacionalne brigade. Imao čin zastavnika. Poginuo
u NOR 1941. godine kao komesar odreda.
7. BARUH SILVIO, student, roden 1900. godine u Sarajevu. U
španiju došao iz Jugoslavije. Poginuo 1938. godine na frontu
Ebro, kod Penjamarko.
8. BEGOVIĆ VLAJKO, novinar, roden 1905. godine u Fakovićima
(kod Srebrenice). Živio i srednju školu završio u Sarajevu.
Studirao u Pragu. Član KPJ od 1930. U Španiju došao iz SSSR-a u
novembru 1936. godine. Bio u 15. internacionalnoj brigadi, u štabu
internacionalnih brigada i štabu 35. divizije. Imao čin majora.
9. CVITKOVIĆ MILJENKO, student, rođen 1914. godine u Sarajevu.
Član KPJ od 1936. godine. U Španiju došao iz Sarajeva u
oktobru 1937. godine i bio komandir voda u bataljonu »Dimitrov«,
15. internacionalna brigada. Poginuo u NOR 1943. godine. Narodni
heroj.
10. DEMIĆ MIRON, student’, rođen u Foči 1905. godine. Živio
i srednju školu završio u Sarajevu. Studirao u Pragu. Član KPJ od
1929. U Španiju došao iz Francuske u oktobru 1936. godine. Poginuo
na madridskom frontu u novembru iste godine.
11. DIMITRIJEVIĆ dr NADA, Ijekar, rođena 1907. godine u
Sarajevu, gdje je živjela i završila srednju školu. Medicinu završila
u Beogradu i tu stupila u KPJ 1936. godine. U Španiju došla u novembru
1937. godine. Bila Ijekar u Sanitetskoj službi internacionalnih
brigada. Imala čin poručnika. Poginula prilikom bombardovanja
Beograda 6. aprila 1941. godine.
12. ENGEL ELIJAS ILIJA, student, rođen 1912. u Jajcu. Živio
i srednju školu završio u Sarajevu, studirao u Pragu. Član KPJ od
1934 godine. U Španiju došao iz Praga u februaru 1937. i bio u
bataljonu »Dimitrov«, 15. internacionalna brigada, zatim u protivtenkovskoj
bateriji i balkanskoj bateriji. Imao čin poručnika. Poginuo
u NOR 1944. godine. Narodni heroj.
13. FETAHAGIĆ AHMET ČELIK, student, roden 1913. godine
u Zavidovićima. Živio i srednju školu završio u Sarajevu, studirao u
Pragu, gdje je postao član Komunističke omladine. U Španiji
postao član Partije, došao iz Čehoslovačke u januaru 1937. godine.
Borio se u bataljonu »Dimitrov«, 15. internacionalna brigada, i
129. internacionalnoj brigadi. Imao je čin poručnika. Poginuo u
NOR 1944. godine. Narodni heroj.
14. GRGIĆ ERNEST, fotograf, rođen 1913. godine u Sarajevu.
Radio u Zagrebu od 1928. godine. Član KPJ od 1934. godine.
U Španiju došao iz Jugoslavije u januaru 1938. Bio u bataljonu
»Divizionario«, 45. divizija. Bio podoficir.
15. HERMAN VILJEM, zubar, rođen 1908. godine u Ljubljani.
Prije odlaska u Španiju, radio kao zubar u Sarajevu. U španiju došao
u januaru 1937. godine i bio u sanitetu 13. internacionalne brigade,
a zatim u bolnicama baze internacionalnih brigada.
16. MANOLA SREĆKO, pomorski oficir, roden 1911. u Travniku.
Živio i srednju školu završio u Sarajevu, a zatim Pomorsku
trgovačku akademiju u Dubrovniku. Prije odlaska u Španiju, politički
aktivan u Sarajevu. Član SKOJ od 1936. godine. U Partiju
ušao u Španiji, došao iz Sarajeva u julu 1937. godine i bio u Drugoj
artiljerijskoj grupi. Imao čin poručnika.
Radio kao učitelj na Palama. U Španiju došao iz Sarajeva u ljeto
1937. godine i bio u bataljonu »Duro Daković«, 129. internacionalna
brigada. Ubijen od ustaša 1941. godine.
18. PAPO MENTO, frizer, rođen 1915. godine u Sarajevu.
Živio i radio u Splitu, odakie je došao u Španiju u oktobru 1936.
godine i bio u 12. internacionalnoj brigadi, a zatim u bataljonu
»Duro Daković«, 129. internacionalna brigada. Poginuo u NOR
1943. godine.
19. PRELA JOSIP, student, Albanac, rođen u Sarajevu, gdje
je završio srednju školu. Studirao u Pragu. U Španiju je došao
1937. iz Čehoslovačke.
20. SPAHIĆ MARKO, student, roden 1910. godine u Rudom.
Živio na Palama i srednju školu završio u Sarajevu. Studirao u
Pragu. Član KPJ od 1936. godine. U Španiju došao iz Čehoslovačke,
bio u Bataljonu »Dimitrov«, 15. internacionalna brigada Kao
teški ranjenik evakuisan u SSSR, gdje je za vrijeme rata bio spiker
radija »Nova Jugoslavija«.
21. TODOROVIĆ VOJO LERER, student, rođen 1914. godine
u Mostaru. Živio i srednju školu završio u Sarajevu. Studirao u Zagrebu,
odakle je otišao u Španiju u decembru 1937. godine. U Španiji se borio u bataljonu »Duro
Daković«, 129. internacionalna brigada, a bio je i pri štabu armije
Levante. Narodni heroj.
22. VARESKO JULIO, radnik, roden 1896. u Usori. Član KPJ
od 1919. i bio član Pokrajinskog komiteta za BiH. U Sarajevu je
radio kao sindikalni i partijski funkcioner. Emigrirao je u SSSR
1936. godine, odakle je u oktobru iste godine došao u Španiju i
poginuo kao komesar na madridskom frontu 1937. godine.
Pretpostavljamo da je u Španiji bilo više boraca iz Sarajeva nego što je dosad ustanovljeno i ovdje navedeno.
U Sarajevu, kao što smo kazali, nije postojala posebna organizacija za pomoć Španiji zbog provale partijske organizacije u proljeće 1936. godine.
Od septembra 1941. do početka 1942. godine stigli su ovi
španski borci u Sarajevo, odakle su upućivani u partizanske odrede:
1. Albahari Salamon. poginuo u maju 1942. godine, 2. Baruh
Jakob, poginuo krajem 1941 godine, 3. Batur Stanko, poginuo u
maju 1942. godine, 4 Ćetković Vlado, narodni heroj, poginuo u
oktobru 1944, godine. 5 Čubrić Josip, poginuo u decembru 1941
godine, 6. Brozičević Jure, sada živi u Zagrebu, 7. Bilić Božo,
narodni heroj, poginuo u novembru 1942. godine, 8. Drapšin Petar,
narodni heroj, poginuo nesretnim slučajem u jesen 1945. godine,
9. Fetahagić Ahmet, narodni heroj, poginuo 1944. godine,
10. Jakšić Ivan, poginuo u januaru 1942. godine, 11. Kapor Čedo,
12. Krstić Andrija, 13. Krželj Mirko, 14. Kužet Duro, poginuo 1942.
godine, 15. Ljubinković Branko Crni, poginuo u junu 1942. godine,
16. Medan Savo, 17. Milosavljević Mihajlo, nestao u maju 1942.
godine, 18. Mihajlović Tasa, poginuo 1942. godine, 19. Pockov
Boro (Mirko Jukić), 20. Spasić Branko, 21. Šarić Ante, narodni heroj,
poginuo 1943. godine, 22. Strmolej Franc, poginuo krajem
1941. godine, 23. Verkić Milenko, narodni heroj, poginuo u decembru
1942. godine, 24. Živković Mladen Lovro.
Pored ovih, jedan broj španskih boraca bio je upućen izravno
u Bosansku krajinu i istočnu Bosnu: Mitrov Danko, Nad Košta,
Todorović Vojo, Vujović Ratko, Serafin Franjo, Stišović Obren, Jahić
Fadil i drugi.
